ადამიანის სწრაფვა, მოწყდეს მიწას და ჩიტებივით იფრინოს, საუკუნეებს ითვლის. ძველი ბერძნული მითიდან იკაროსის შესახებ, ლეონარდო და ვინჩის ნახაზებამდე – ცა ყოველთვის იყო ჩვენი შთაგონების წყარო. დღეს, როდესაც თვითმფრინავით მგზავრობა ყოველდღიურობის ნაწილია, ხშირად გვავიწყდება, რა რთული და საინტერესო გზა გაიარა ავიაციამ აქამდე.
ამ სტატიაში მიმოვიხილავთ ავიაციის ისტორიას, მის გარდამტეხ მომენტებს და გაგიზიარებთ ისეთ უცნობ ფაქტებს, რომლებიც ფრენაზე თქვენს წარმოდგენას სამუდამოდ შეცვლის.
პირველი ნაბიჯები: ოცნებიდან პირველ გაფრენამდე
ავიაციის ისტორია ძრავებით არ დაწყებულა. პირველი რეალური ნაბიჯი ცისკენ 1783 წელს გადაიდგა, როდესაც ძმებმა მონგოლფიეებმა პირველი საჰაერო ბურთი შექმნეს. თუმცა, ეს იყო “ლივლივი” და არა მართვადი ფრენა. კაცობრიობას სურდა არა ქარის მიმართულებით მოძრაობა, არამედ ცის დამორჩილება.
მე-19 საუკუნის ბოლოს ინჟინრები მთელ მსოფლიოში ცდილობდნენ, შეექმნათ აპარატი, რომელიც ჰაერზე მძიმე იქნებოდა და დამოუკიდებლად აფრენას შეძლებდა. ბევრი მცდელობა კრახით დასრულდა, თუმცა ყველა მარცხი იყო გაკვეთილი მომავალი გამარჯვებისთვის.
1903 წელი: ძმები რაიტების ტრიუმფი
ავიაციის ოფიციალურ დაბადების თარიღად 1903 წლის 17 დეკემბერი ითვლება. ამ დღეს ჩრდილოეთ კაროლინაში (აშშ), ორმა ველოსიპედის მექანიკოსმა, ორვილ და ვილბურ რაიტებმა, ისტორია დაწერა.
მათ მიერ შექმნილი თვითმფრინავი, “Wright Flyer”, ჰაერში მხოლოდ 12 წამს გაჩერდა და 37 მეტრი იფრინა. ეს მანძილი დღევანდელი “ბოინგის” ფრთების სიგრძეზე ნაკლებია, მაგრამ ეს იყო პირველი მართვადი ფრენა ძრავის მეშვეობით. რაიტების წარმატების საიდუმლო იყო არა სიმძლავრე, არამედ ბალანსი და კონტროლი – მათ ისწავლეს თვითმფრინავის მართვა სამი ღერძის მიმართ, რაც დღემდე ავიაციის საფუძველია.
ავიაციის ოქროს ხანა და რეაქტიული ეპოქა
პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ ავიაცია სამხედრო იარაღიდან კომერციულ ინდუსტრიად გარდაიქმნა. 1920-30-იან წლებში პილოტები სუპერვარსკვლავები გახდნენ. ჩარლზ ლინდბერგმა გადაუფრინა ატლანტის ოკეანეს, რამაც დაამტკიცა, რომ შორ მანძილზე ფრენა რეალურია.
ნამდვილი რევოლუცია კი 1950-იან წლებში მოხდა, როდესაც რეაქტიული ძრავები (Jet Engines) გამოჩნდა. თვითმფრინავები გახდა უფრო სწრაფები, უსაფრთხოები და, რაც მთავარია, დიდ მანძილზე ფრენა ჩვეულებრივი მოქალაქეებისთვის ხელმისაწვდომი გახდა. შეიქმნა ლეგენდარული Boeing 707, რომელმაც მსოფლიო “დააპატარავა”.
7 უცნობი და საინტერესო ფაქტი ავიაციაზე
მიუხედავად იმისა, რომ ხშირად ვფრინავთ, ავიაციის შესახებ ბევრი დეტალი ფართო საზოგადოებისთვის უცნობია. აქ არის ფაქტები, რომლებიც გაგაოცებთ:
1. “შავი ყუთი” სინამდვილეში ნარინჯისფერია
ავიაკატასტროფების გამოძიების მთავარი წყარო, ე.წ. “შავი ყუთი” (Flight Recorder), სინამდვილეში კაშკაშა ნარინჯისფერია. ეს ფერი სპეციალურად შეირჩა, რათა ავარიის შემთხვევაში მისი პოვნა ბალახში, თოვლში ან წყალში უფრო ადვილი ყოფილიყო. ტერმინი “შავი ყუთი” კი, სავარაუდოდ, მეორე მსოფლიო ომის დროინდელი საიდუმლო ელექტრონიკიდან მოდის.
2. რატომ იცვლება საჭმლის გემო თვითმფრინავში?
შეგიმჩნევიათ, რომ თვითმფრინავის საკვები ხშირად უგემური ან ზედმეტად მარილიანი გეჩვენებათ? ეს არ არის მზარეულის ბრალი. მაღალ სიმაღლეზე, მშრალი ჰაერისა და დაბალი წნევის გამო, ჩვენი გემოვნების რეცეპტორების მგრძნობელობა (განსაკუთრებით ტკბილსა და მლაშეზე) დაახლოებით 30%-ით ქვეითდება. სწორედ ამიტომ არის ტომატის წვენი ასეთი პოპულარული ფრენისას – მისი მკვეთრი გემო სიმაღლეზეც კარგად იგრძნობა.
3. თვითმფრინავი – ყველაზე უსაფრთხო ტრანსპორტი
სტატისტიკურად, თვითმფრინავი ყველაზე უსაფრთხო სატრანსპორტო საშუალებაა მსოფლიოში. შანსი იმისა, რომ ავიაკატასტროფაში მოხვდეთ, არის დაახლოებით 1 : 11 მილიონთან. შედარებისთვის, მანქანით მგზავრობა გაცილებით უფრო რისკიანია. სინამდვილეში, ყველაზე საშიში ნაწილი აეროპორტამდე ტაქსით მისვლაა.
4. ელვა თვითმფრინავს ვერაფერს აკლებს
ბევრ მგზავრს ეშინია ჭექა-ქუხილის დროს ფრენის. რეალურად, კომერციულ ლაინერებს ელვა რეგულარულად ეცემა (დაახლოებით წელიწადში ერთხელ თითოეულ თვითმფრინავს), მაგრამ თქვენ ამას ვერც კი გრძნობთ. თვითმფრინავის კორპუსი ისეა დაპროექტებული, რომ ელექტრული მუხტი მის გარშემო გაატაროს და უსაფრთხოდ განმუხტოს ისე, რომ შიგნით მყოფ მგზავრებს და სისტემებს ზიანი არ მიადგეთ.
5. ყველაზე ხანგრძლივი ფრენა დაუჯდომლად
ისტორიაში ყველაზე გრძელი ფრენა, რომელიც არცერთ კომერციულ რეისს არ ეკუთვნის, 1958 წელს შესრულდა. რობერტ ტიმმა და ჯონ კუკმა პატარა Cessna 172-ით ჰაერში 64 დღე, 22 საათი და 19 წუთი გაატარეს. ისინი საწვავს მფრინავი სატვირთოდან იღებდნენ პირდაპირ ჰაერში. ეს რეკორდი დღემდე მოუხსნელია.
6. პილოტები და განსხვავებული კვება
უსაფრთხოების პროტოკოლის მიხედვით, პილოტებს (კაპიტანსა და მეორე პილოტს) ეკრძალებათ ერთი და იმავე კერძის ჭამა ფრენის წინ ან ფრენის დროს. ეს კეთდება იმისთვის, რომ კვებითი ინტოქსიკაციის შემთხვევაში, ორივე პილოტი ერთდროულად არ გახდეს ცუდად და ერთმა მაინც შეძლოს თვითმფრინავის უსაფრთხოდ მართვა.
7. ტურბულენტობა საშიში არ არის
ტურბულენტობა დისკომფორტია და არა საფრთხე. თანამედროვე თვითმფრინავები გათვლილია იმაზე ბევრად ძლიერ დატვირთვაზე, ვიდრე ბუნებას შეუძლია შესთავაზოს. ფრთები შეიძლება რამდენიმე მეტრითაც კი დაიხაროს ზემოთ-ქვემოთ, რაც სრულიად ნორმალურია ინჟინერიის თვალსაზრისით.
ავიაციის მომავალი: ანუ სად მივფრინავთ?
დღეს ავიაცია ახალი რევოლუციის ზღვარზეა. ელექტრო ძრავები, ბიოსაწვავი და ხელოვნური ინტელექტის მიერ მართული სისტემები მომავალი ათწლეულების მთავარი თემა იქნება. მიზანია, ფრენა გახდეს ეკოლოგიურად სუფთა და კიდევ უფრო სწრაფი (ზებგერითი სამგზავრო ავიაციის დაბრუნება).
ავიაციის ისტორია არის დასტური იმისა, რომ ადამიანის მონდომებას საზღვრები არ აქვს. 1903 წელს 37 მეტრით დაწყებული მოგზაურობა დღეს დედამიწის ნებისმიერ წერტილამდე მიღწევის საშუალებას გვაძლევს. როდესაც შემდეგ ჯერზე თვითმფრინავში ჩასხდებით, გაიხსენეთ, რომ თქვენ იმ სასწაულის ნაწილი ხართ, რომელზეც ჩვენი წინაპრები მხოლოდ ოცნებობდნენ.
Avia.ge – 8 წელი თქვენს სამსახურში! საიმედო პარტნიორი მოგზაურობაში.
დაგვირეკე: 551 907 907
